Ársskýrsla 2020

Eftir því sem ég læri meira um starfsemi Símans ber ég sífellt meiri virðingu fyrir félaginu og því frábæra starfi sem þar er unnið á hverjum degi. Síminn virkar eins og vel smurð vél, eins og sést á stöðugum og farsælum rekstri um árabil.

Síminn þarf hins vegar alltaf að vera á tánum, starfandi í síbreytilegum heimi fjar- og samskipta, og í harðvítugri samkeppni á öllum þeim mörkuðum sem félagið starfar. Sífellt þarf að vera vakandi fyrir því að þróa söluvörur og þjónustu þannig að viðskiptavinum líki vel. Það er hins vegar í fleiri horn að líta. Í upphafi síðasta árs höfðu stjórn og stjórnendur mörg verkefni á prjónunum sem snúa að rekstri og efnahag félagsins. Fjármagnsskipan félagsins í heild sinni var til endurskoðunar, endurmeta þurfti nálgun á fjárfestingar til skemmri og lengri tíma og huga þurfti að stefnumótun og samsetningu samstæðunnar til framtíðar, svo fátt eitt sé nefnt.

Yfirskrift viðtals við mig í síðustu ársskýrslu Símans var enda „Kyrrstaða er ekki í boði“. Ég held að það megi með sanni segja að árið 2020 hafi ekki verið ár kyrrstöðu hjá Símanum, m.a. í ljósi þess að á þetta hlaðborð verkefna bættist svo Covid.

Það er skemmst frá því að segja að Síminn sýndi úr hverju hann er gerður og komst vel frá þessu óvenjulega ári sem einkenndist af miklum áskorunum. Nær öll starfsemi félagsins var endurskipulögð á mjög skömmum tíma í ljósi sóttvarnaraðgerða, og það hnökralaust gagnvart viðskiptavinum sínum. Síminn hagræddi á sama tíma enn frekar í rekstri, þar með talið í fjárfestingum sínum, um leið og auknum krafti var hleypt í sjónvarpsþjónustu og sölustarfsemi. Þessi skjótu viðbrögð áttu stóran þátt í því að afkoma Símans á síðasta ári var vel viðunandi. Tekjur félagsins jukust milli ára í 30 milljarða króna, EBITDA var 10,5 milljarðar króna og hagnaður eftir skatta var 2,9 milljarðar króna.

Á síðasta ári voru jafnframt stigin mörg stór og jákvæð skref sem varða hag félagsins til framtíðar. Starfsemi Símans og Mílu var endurskoðuð og aðgreind enn frekar í samræmi við ólíkt eðli félaganna, þar sem Míla verður stærra og hreinræktaðra innviðafélag á heildsölustigi, meðan Síminn er þjónustufélag í smásölu á neytenda- og fyrirtækjamarkaði. Þetta var ekki einungis gert með því að færa innviði frá Símanum til Mílu, heldur hefur fjármögnunarstrengurinn á milli félaganna einnig verið slitinn.

Á fyrsta ársfjórðungi 2021 mun ljúka endurfjármögnun á grundvelli uppfærðrar fjármagnsskipunar samstæðunnar. Míla fjármagnar sig héðan í frá sjálf, á sínum eigin forsendum. Samhliða því hefur Síminn jafnframt endurfjármagnað sínar skuldir í nýju vaxtaumhverfi.  Þetta nýja fyrirkomulag bætir nýtingu fjármagns umtalsvert, þar sem mismunandi viðskiptamódel samstæðunnar kalla á mismunandi fjármögnun. Dótturfélagið Sensa var jafnframt selt undir lok síðasta árs í kjölfar þess að gott tilboð barst í félagið.  Framangreindar ráðstafanir, sala Sensa og endurfjármögnun, leiða af sér að það losnar um umtalsvert fé sem ekki er þörf fyrir í rekstri Símans og er því lagt til að það verði greitt til hluthafa. Áfram verður haldið með hefðbundna arðgreiðslustefnu og endurkaup í samræmi við ákvarðanir hluthafa.

Við munum halda áfram að þróa og meta hvernig framtíðarskipulagi Símans er best fyrirkomið. Víða um heim hefur þróunin hvað varðar uppbyggingu og rekstur fjarskiptainnviða verið annars vegar í þá átt að aðskilja fjarskiptainnviði frá fjarskiptaþjónustu, og hins vegar að samnýta fjarskiptainnviði eða sameina þá. Fyrir þessu virðast vera gild rök. Síauknar kröfur neytenda og hröð tækniframþróun kallar á gríðarlegar fjárfestingar í fjarskiptainnviðum sem verða vart réttlættar nema sérhæfing og stærðarhagkvæmni sé til staðar.

Við sýndum í fyrra að við getum hreyft okkur hratt. Fjarskipta- og afþreyingarheimurinn er í stöðugri þróun og hið öfluga starfsfólk Símans þarf að halda áfram að vera á fleygiferð til að sinna sínu mikilvægasta verkefni; að uppfylla væntingar viðskiptavina, með sífellt betri vörum og þjónustu.

Rekstur síðasta árs gekk vel þrátt fyrir krefjandi ytri aðstæður. Betur gekk að verja reksturinn fyrir áhrifum heimsfaraldurs en búist var við í upphafi þó að vissulega hafi orðið neikvæð áhrif vegna veikingar krónu og tekjufalls af reikitekjum ferðamanna.

Það að ná að skila svipaðri rekstrarniðurstöðu og árið áður er því eitthvað sem að við getum verið stolt af. Það eru talsverðar breytingar að verða á efnahag félagsins. Lán verða endurfjármögnuð með annarsvegar láni til móðurfélagsins og hins vegar láni til Mílu sem hefur hingað til verið fjármögnuð frá móðurfélaginu. Í kjölfar endurfjármögnunar verður hlutafé lækkað með greiðslu til hluthafa. Eiginfjárhlutfall lækkar úr rúmlega 57% í tæp 45% við þessa aðgerð sem er betri fjármagnsskipan að okkar mati.

Aldrei hefur elja og vilji starfsfólks til að takast á breytingar verið jafn sýnilegur okkur stjórnendum og á síðasta ári þegar heimsfaraldur skall á. Sífelldar breytingar á samkomutakmörkunum sem höfðu bein áhrif á vinnuumhverfi okkar voru ekki til trafala heldur vorum við öll fljót að finna okkar takt, þannig hélst góður gangur í daglegum störfum og viðskiptavinir Símans urðu ekki varir við allar þær breytingar sem varð að fara í til að tryggja öryggi og heilsu starfsfólks og viðskiptavina.

Þjónustuver Símans var t.d. á einum degi flutt úr sameiginlegu rými og vinnustöðvar urðu til á yfir 60 heimilum sem áfram veittu framúrskarandi þjónustu. Starfsmannafundir urðu að fullu rafrænir og til að brjóta upp daginn var boðið upp á fjölmargar skemmtanir, beint heim í stofu. Góð samskipti urðu enn mikilvægari og þannig voru stjórnendur hvattir til að vera í enn meiri og beinni samskiptum við allt sitt starfsfólk, þannig var hægt að hjálpa öllum að ná vopnum sínum sem best í nýju umhverfi og breyttu vinnufyrirkomulagi.

Endurmenntun starfsfólks var fyrirferðarmikil á árinu sem leið og mörg mikilvæg skref í þeirri vegferð verða stigin á nýju ári. Mannauður Símans er okkar mikilvægasta eign, að honum þarf að hlúa svo auðveldara sé að halda í frábært starfsfólk en einnig til að gera Símann að enn eftirsóttari vinnustað. Við erum stolt af frábæru verkefni sem unnið er í samstarfi við Menntaskóla Borgarfjarðar þar sem starfsfólk okkar án framhaldsmenntunar er hvatt og stutt dyggilega til að ganga menntaveginn enn frekar, sér, Símanum og samfélaginu öllu til góðs.

Innan Símans er starfandi starfskjaranefnd, nefndin er undirnefnd stjórnar félagsins og er skipuð af henni í samræmi við starfsreglur stjórnar félagsins. Hlutverk starfskjaranefndar er að tryggja að starfskjör yfirstjórnenda taki mið af afkomu fyrirtækisins til langs tíma, frammistöðu þeirra sjálfra og hagsmunum hluthafa. Framkvæmdastjóri er ábyrgur fyrir starfskjörum annarra og ber honum að tryggja að starfskjör séu ávallt í samræmi við stefnu starfskjaranefndar. Stefna starfskjaranefndar er að tryggja að félaginu sé jafnan kleift að laða til sín og halda í starfi hæfum stjórnendum. Í þessu skyni ber nefndinni að ráðfæra sig við ytri ráðgjafa um starfskjör í sambærilegum fyrirtækjum þegar þörf krefur. Hlutverki nefndarinnar er ætlað að ná til þeirra verkefna sem kveðið er á um í Leiðbeiningum um stjórnarhætti fyrirtækja, 5. útgáfa 2015.  

Starfskjaranefnd skipa Jón Sigurðsson formaður nefndarinnar, Bjarni Þorvarðarson og Sylvía Kristín Ólafsdóttir þar til hún hætti þann 25. janúar. Starfskjaranefnd hélt 3 fundi árið 2020 og var full mæting á alla fundi. Nefndin samþykkti starfskjara fyrirkomulag til handa framkvæmdastjórum Símans fyrir starfsárið 2020. Föst laun voru hækkuð í samræmi við launavísitölu og haldið var inni breytilegum þætti, sem réðst annars vegar af EBITDA afkomu félagsins og hins vegar ýmsum einstaklingsbundnum frammistöðutengdum atriðum. Hámark aukagreiðslna var jafnt þriggja mánaða launum. Byggt á afkomu ársins og annarra þátta ávann umræddur hópur sér ígildi 2,5 mánaðarlauna sem kom að hluta til greiðslu á árinu 2020 og það sem út af stóð í upphafi árs 2021. Fyrir starfsárið 2021 er breytilegi þáttur launakerfisins áfram byggður á sömu viðmiðum og á árinu 2020. Er hámark aukagreiðslna vegna almenns rekstrar áfram bundið við laun þriggja mánaða. Frá því kerfi þetta var tekið upp 2018 hafa aukagreiðslur aldrei numið hámarkinu, þremur mánuðum, fyrir neinn stjórnanda.

Núgildandi starfskjarastefna var samþykkt á aðalfundi félagsins 2020. Hér má nálgast starfskjarastefnu Símans og starfsreglur starfskjaranefndar.

Við unum vel við niðurstöðu rekstrar Símans og dótturfélaga á faraldursárinu 2020. Það sem af er árinu 2021 lítur einnig ágætlega út. Í heilt ár hafa þau viðskiptamódel sem við starfrækjum innan Símasamstæðunnar staðist þau erfiðu próf, sem lögð hafa verið lögð fyrir fólk og fyrirtæki um allan heim. Starfsfólk samstæðunnar á hrós skilið fyrir sveigjanleika og dugnað.

Faraldurinn hefur þó haft áhrif á reksturinn. Reikitekjur hafa að mestu horfið og erlendur kostnaður jókst í fyrra krónum í talið. Þróunarverkefni töfðust og sumum fjárfestingum var slegið á frest. Okkur auðnaðist hins vegar að bregðast hratt við nýjum veruleika, sinna viðskiptavinum okkar vel og draga úr kostnaði. Ekkert fyrirtækja samstæðunnar nýtti sér hlutabótaleið eða önnur úrræði hins opinbera.

Eins mótsagnakennt og það kann að hljóma þá leiddi sú ánægjulega niðurstaða til skertrar samkeppnisstöðu okkar í gegnum faraldurinn og áfram nú þegar dregur úr áhrifum samkomutakmarkanna. Auk hinnar hefðbundnu samkeppni, sem samstæðan hefur um langt árabil búið við af hendi opinberra aðila á Íslandi, eru einkareknir keppinautar Símans nú farnir að njóta opinberra styrkja. Jafnvel eru hugmyndir uppi um að slík styrkjakerfi verði gerð varanleg. Þá búa erlendir samfélagsmiðlar og streymisveitur ekki við sömu skattlagningu og reglukvaðir og innlendir miðlar. Fyrr en síðar hljóta eftirlitsaðilar eða ráðamenn að skakka þennan leik, sem er orðinn ójafn á svo mörgum sviðum.

Eftir langt skeið hraðra fjárfestinga hægði á hjá samstæðunni í fyrra. Svo verður áfram í ár, en þó munu nýir 5G sendar, nýir ljósleiðarar, nýjar tengingar milli neta og nýjar sjónvarpslausnir líta dagsins ljós. Öll þessi verkefni komast á aukinn skrið nú þegar losnar um hömlur vegna veirunnar. Samvinna um grunninnviði fjarskipta í landinu, sérstaklega úti um hinar dreifðu byggðir, hefur lengi verið keppikefli Símasamstæðunnar. Góð fyrirheit voru gefin af hálfu einkarekinna fjarskiptafyrirtækja í byrjun árs í fyrra, eftir hrinu óveðra og rafmagnsleysis. Virtust ráðamenn og aðrir opinberir aðilar sammála um að finna mætti leiðir til betri nýtingar fjármagns, innviða og framkvæmda úti um land, til að byggja sem hraðast upp þar sem öryggi og þjónustu skortir. Samkeppninni um hylli neytenda yrði fundinn staður ofan á grunninnviðum sem byggðir yrðu að hluta upp sameiginlega.

Væntingar um að slík viðleitni gæti hafist minnkuðu hratt við alvarleg varnaðarorð samkeppnisyfirvalda gagnvart tilburðum til samvinnu í uppbyggingu innviða. Nýjar boðaðar kvaðir á Mílu af hálfu fjarskiptayfirvalda ollu einnig töfum og gera enn. Tugir bæjarfélaga á landsbyggðinni eru að mestu án ljósleiðaraheimtauga og miðað við óbreytta afstöðu eftirlitsstofnana mun það ekki breytast á næstu árum. Einhver bið verður einnig eftir hraðari uppbyggingu farsímaneta úti um landið. Til að gæta sanngirni má þó nefna að fjarskiptayfirvöld unnu vel með Neyðarlínunni og fleirum í að koma varaafli á afskekkta staði, sem er vel.

Árið 2020 var nýtt til að endurmeta stefnu, samsetningu og fjármögnun Símasamstæðunnar. Ákveðið var að taka tilboði hins alþjóðlega upplýsingatæknifyrirtækis Crayon í allt hlutafé Sensa. Fyrirvari er um samþykkt Samkeppniseftirlitsins en búast má við niðurstöðu fyrir vorið. Síminn mun þó áfram starfa á sviði upplýsingatækni og bjóða slíkar afurðir til viðskiptavina sinna á fyrirtækjamarkaði.

Verkaskiptingu milli Símans og Mílu var breytt í upphafi árs 2021 eftir ítarlegan undirbúning síðari hluta ársins 2020. Umsvif Mílu aukast við breytinguna með því að félagið tekur yfir netrekstur sem áður var innan vébanda Símans. Rekstrarumfang, efnahagur og sjóðstreymi Mílu munu vaxa við breytinguna. Míla mun sækja eigið lánsfjármagn frá Íslandsbanka en móðurfélagið er samhliða að ganga frá endurfjármögnun lána sinna hjá Arion banka. Frekari skref kunna að vera tekin til að skerpa á einingum samstæðunnar. Markmið allra þessara breytinga er aukin arðsemi eigin fjár, fókus í rekstri og ánægðustu viðskiptavinirnir á Íslandi.

Árið 2020 var sérstakt hjá Mílu eins og flestum vegna heimsfaraldursins.  Þorra ársins vann stór hluti starfsmanna í fjarvinnu en flestir gátu sinnt sínum verkefnum þrátt fyrir þær takmarkanir sem í gildi voru.  Í svona aðstæðum hefur Míla sem rekstraraðili mikilvægra grunninnviða skyldum að gegna og var neyðaráætlun félagsins virkjuð.  Aðstæður höfðu einnig talsverð áhrif á verkefnaval.  

Áherslan var á að tryggja rekstraröryggi og að breytt notkun fjarskiptainnviða með aukinni heimanotkun myndi ganga vel.  Einnig var uppbyggingarverkefnum sem gætu truflað rekstur haldið tímabundið í lágmarki og áhersla var lögð á aðkallandi viðhald, breytingar og rekstrarverkefni.  Auk heimsfaraldurs hafði birting PFS á drögum að markaðsgreiningu á heimtauga og bitastraums markaði áhrif á verkefni ársins.  

Samkeppni hefur aukist verulega á þessum markaði en samt taldi PFS rétt að leggja enn meiri og íþyngjandi kvaðir á Mílu sem m.a. myndi að óbreyttu gera félaginu erfitt að halda áfram með ljósleiðaravæðingu þéttbýlisstaða úti á landi.  Fyrir árslok sendi PFS út drög að breytingum sem drógu úr þessum áhrifum.  

Míla fjárfesti í heild minna en gert ráð fyrir í áætlun en engu að síður náðust helstu markmið ársins.  Ljósleiðaravæðing þéttbýlisstaða utan höfuðborgarsvæðisins var í fyrsta skipti umfangsmesta verkefnið sem skiptist milli nokkuð margra þéttbýlisstaða.  Ljósleiðaravæðing á höfuðborgarsvæðinu var, eins og undanfarin ár, einnig fyrirferðarmikið verkefni Mílu á árinu 2020 sem gekk vel og í samræmi við áform.  Í árslok 2020 höfðu um 95 þúsund heimili möguleika á að tengjast ljósleiðara Mílu.    

Auk ljósleiðaravæðingar til heimila og fyrirtækja stóð Míla í nokkrum stórum verkefnum við lagningu stofnlagna.  Stærst var lokaáfangi hálendisleiðar sem fól í sér lagningu ljósleiðara frá Hveravöllum og norður í Skagafjörð, alls um 84 km.  Þetta var loka áfanginn á nýrri stofnleið milli milli Suður- og Norðurlands sem skapar tækifæri fyrir nýja uppbyggingu og aukið fjarskiptaöryggi á Norðurlandi og víðar.  Einnig var m.a. unnið að lagningu stofnlagna frá Aratungu að Geysi, frá Þorlákshöfn í Selvog, í Hörgárdal á Norðurlandi og á Seyðisfirði.   

Um áramót fluttust IP/MPLS netkerfi og farsímadreifikerfi Símans yfir til Mílu.  Markmiðið er að Míla verði öflugra og heildstæðara félag á sviði fjarskiptainnviða.  Ný starfsemi felur í sér tækifæri fyrir Mílu, bæði hvað varðar þjónustu og þjónustuframboð til fjarskiptafélaga og hagræðingu í uppbyggingu fjarskiptaneta og starfsemi Mílu.  Samhliða breytingunni var skipuriti Mílu breytt þannig að Míla samanstendur nú af átta sviðum sem heyra undir framkvæmdastjóra, 6 meginsviðum og 2 stoðsviðum. Meginsviðin eru Stofnkerfi, Aðgangs- og netkerfi, Farsímadreifikerfi, Þjónusta og sala, Framkvæmdir og Grunnkerfi en Tæknistoð og Fjármál eru stoðsvið.    

Viðbótarefni má finna á vef Mílu.